Open, dicht, open, dicht. Treurig genoeg was 2021 een jaar waarin het routine is geworden om een museum te sluiten en weer te openen. Daartegenover staat dat we een schitterend stilleven van Christoffel van den Berghe hebben kunnen aankopen met steun van de Vereniging Rembrandt en de Vrienden van het Zeeuws Museum. Voor mij staat dit schilderij voor schoonheid én vergankelijkheid. Het roept ons op om te genieten van de mooie dingen van het leven en ons te realiseren dat deze niet vanzelfsprekend zijn. Wat past er beter bij de tijd waarin we leven?

Ook op persoonlijk vlak is 2021 voor het Zeeuws Museum een jaar van uitersten geweest. Bij de jaarlijkse lintjesregen heeft Cora Jebbink (vrijwilliger bij het ZM sinds 1994) op voordracht van de Vrienden van het Zeeuws Museum een lintje gekregen uit handen van de burgemeester van Middelburg, Harald Bergmann. In november van dit jaar hebben wij afscheid moeten nemen van onze voorzitter van de Raad van Toezicht Mirjam van Zuilen. Hoewel niet onverwacht, raakt haar overlijden ons diep. Haar warme persoonlijkheid en haar betrokkenheid bij het museum en de mensen in de organisatie zullen we erg missen.

Ondanks de lange periodes van sluiting is 2021 een vol jaar waarin we veel activiteiten hebben ontplooid. Hieronder volgt een beknopte terugblik.

Beleid

In 2021 is een nieuw beleidsplan geformuleerd, dat op onze website te vinden is. Samen met, voor en door de mensen en organisaties om ons heen willen we betekenis geven aan het erfgoed van Zeeland en bijdragen aan een veerkrachtige samenleving.
In 2019 onderschreef het Zeeuws Museum de Code Diversiteit & Inclusie met als doel ervoor te zorgen dat de culturele en creatieve sector in Nederland de brede diversiteit van de Nederlandse samenleving representeert. Dit vergroot het bewustzijn dat de diversiteit van de samenleving nog lang niet wordt weerspiegeld. Niet alleen in de collectie, de tentoonstellingen en activiteiten, maar ook in het publiek en de partners van het Zeeuws Museum en in de mensen die er werken. Met dit voor ogen hebben we ons aangesloten bij twee initiatieven: The Change Network van OF/BY/FOR ALL en Musea Bekennen Kleur. Dit heeft vervolgens een intern proces versneld dat al gaande was en onder andere tot uitdrukking kwam in meerdere sociale projecten.

eenZM

Met steun van het Rijk (bijdrage uit de Basis Infra Structuur (BIS)) onderzoeken we in het programma eenZM gedurende vier jaar hoe we als museum kunnen bijdragen aan de bestrijding van eenzaamheid. Het is een groot maatschappelijk probleem dat door de coronapandemie extra actueel en urgent is geworden. De bestaande programma’s in de Werkplaats, Huis van Herinnering en Onvergetelijk Zeeuws Museum worden uitgebreid. Jaarlijks ontwikkelen we daarnaast één nieuw project, steeds met een andere doelgroep met een experimentele aanpak. Het programma heeft als naam eenZM gekregen (spreek uit: een zet èm). Je kunt dit lezen als eenZAAM of als één ZEEUWS MUSEUM. We geven deze naam een positieve lading van eenheid en verbondenheid die geassocieerd kan worden met de landelijke campagne ‘Een tegen eenzaamheid’.

Robotrondleidingen

Gedurende de periode van sluiting experimenteren we verder met robotrondleidingen. Dit aanbod is ontstaan vanuit de gedachte dat we het museum toegankelijk willen maken voor mensen die het museum niet (meer) kunnen bezoeken. Tijdens de pandemie is het museum voor iedereen gesloten en stellen we de robotrondleidingen voor iedereen open. Hoewel dit technisch gezien simpel lijkt, is implementatie in de praktijk een grote uitdaging. Zo vormen slechte wifi, verschillende besturingssystemen van computers die niet met elkaar spreken, de kwetsbaarheid van de robot en de software slechts een deel van de problemen waar we tegen aan lopen. Toch ervaren we de rondleidingen als een succes. We slagen er ondanks alles in om de deelnemers een onvergetelijke ervaring te bieden doordat ze zelf kunnen bepalen wat ze willen zien en op welk detailniveau. Bovendien worden de gesprekken met onze museumdocenten door de meeste gasten bijzonder gewaardeerd. Omdat er nog zoveel kinderziektes zijn besluiten we om geen financiële bijdrage te vragen. Achteraf bieden we deelnemers wel de mogelijkheid om een vrijwillige donatie te geven. De resultaten daarvan sterken ons in de gedachte dat het in de toekomst mogelijk is om dit soort activiteiten tegen betaling aan te bieden.

Pilot met sneltesten

Het Zeeuws Museum neemt tijdens de Nationale Museumweek samen met zestien andere landelijke musea deel aan een pilot met sneltesten. Mensen met een Museumkaart kunnen op drie dagen in april het museum bezoeken als ze een kaartje voor een tijdvak reserveren en een negatieve sneltest laten zien. Deze sneltest kan gratis worden gedaan bij deelnemende testcentra. De pilot is onderdeel van het plan waarmee het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap de inzet wil onderzoeken van sneltesten in de culturele sector. Doelen zijn het testen van de infrastructuur rondom sneltesten en cultuurbezoek en te ontdekken hoe dit bezoekers bevalt. Zo wordt inzichtelijk of sneltesten kunnen helpen het maatschappelijk leven weer op gang te brengen. Voor het Zeeuws Museum is de conclusie dat met het testen voor toegang (in combinatie met het verplicht online reserveren) de drempel om het museum te bezoeken steeds hoger wordt. Dit is strijdig met ons streven om deze drempel te verlagen zodat iedereen zich welkom voelt.

Bijzondere aankoop

Vanwege genereuze bijdragen van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Dorodarte Kunst Fonds), de Stichting Vrienden van het Zeeuws Museum en de VriendenLoterij heeft het Zeeuws Museum dit jaar een stilleven van Christoffel van den Berghe (Sint-Maartensdijk ca. 1590 – Middelburg na 1628) kunnen aankopen. Dit schilderij dat met veel oog voor detail is geschilderd, laat een verscheidenheid aan dode vogeltjes zien met daarnaast geïmporteerd glaswerk en kraakporselein. Het stilleven is in de eerste plaats een belangrijke aanvulling op de collectie schilderkunst van het Zeeuws Museum met betrekking tot de bloeiperiode van kunst en cultuur in het zeventiende-eeuwse Zeeland. Daarnaast is het als stilleven een waardevolle toevoeging aan de nu nog beperkt aanwezige vertegenwoordigers van deze voor Middelburg en Zeeland belangrijke thematiek. Bovendien heeft de voorstelling relaties met de veelzijdige collectie van het museum, die zowel een deelcollectie porselein als een natuurhistorische deelcollectie omvat. Dit maakt het werk breed inzetbaar binnen de presentatie.

Inspireren en Verwonderen

Nieuwe presentaties
Vanuit de Diepte (25/9/2021-8/1/2023) komt als eerste project voort uit het hierboven genoemde nieuwe vierjarige programma eenZM. Dankzij de toezegging van financiële steun van het Rijk (BIS) kunnen we dit invullen. In Vanuit de Diepte wordt gekeken naar kunstwerken die door onze ervaringen met de coronapandemie nieuwe betekenis hebben gekregen. In de presentatie kunnen bij deze kunstwerken gesprekken worden beluisterd over eenzaamheid en over het belang van sociale contacten voor je gezondheid. re_USED re_SATIN (26/11/2021-11/9/2022) is het visuele resultaat van het onderzoek naar de herkomst én toekomst van achttiende- en negentiende-eeuws gebrocheerde damast uit eigen en andermans collecties. Samen met wetenschappers en textiel- en modeontwerpers hebben we het verhaal van de herkenbare hemdrokken, hun makers en de gebruikte materialen in beeld kunnen brengen. Hierop vooruit liep onze deelname aan de DDW, met re_USED re_SATIN re_COLOUR, waarin de nadruk lag op het onderzoek naar de gebruikte kleur- en verfstoffen in de damast. Gelukkig dit keer ook weer echt op locatie! De derde nieuwe tentoonstelling heeft een sterke visuele component: Dichterbij Jan Heyse (25/9/2021-11/9/2022). Het biedt een vrij compact maar heel breed overzicht van werk en werkwijze van deze Zeeuwse kunstenaar. De strakke lijnen en madonna’s typeren zijn zoektocht naar perfectionisme. Alleen dankzij een royale bruikleen vanuit de familie kon deze presentatie zo volledig worden ingevuld.

Leren en Verbinden

Online museumrondleiding met robot
Het is een heuse wereldprimeur wanneer het Zeeuws Museum vanaf maart met de allernieuwste telepresence robot GoBe van Smartrobot Solutions rondleidingen gaat verzorgen. In de Nederlandse of Engelse taal, voor iedereen waar ook ter wereld hebben ruim 350 deelnemers samen met de rondleider en de GoBe robot de Wandtapijtenzaal bezocht.

Zeeuws DNA in oral history
Met dit project worden persoonlijke verhalen over en gerelateerd aan de Zeeuwse geschiedenis verzameld en in video-opnames vastgelegd. De serie is tot stand gekomen in samenwerking met het Watersnoodmuseum, het Bevrijdingsmuseum Zeeland, het Industrieel Museum Zeeland en het Zeeuws maritiem muZEEum. Elk museum heeft eigen onderwerpen aangedragen en samen geven ze een beeld van het DNA van Zeeland via oral history (mondelinge geschiedenis). Voor het Zeeuws Museum is een video gemaakt over de vroege jeugd van André Hoogendoorn op en rondom het Abdijplein in Middelburg tussen de puinhopen van het bombardement in 1947. De andere video gaat over de restauratiewerkzaamheden aan de Zeeuwse wandtapijten door Sadegh Memarian.

Musea Bekennen Kleur
In september is op Het Kompas in Oost-Souburg gestart met een pilot van het educatief programma gericht op diversiteit en inclusie, in samenwerking met Musea Bekennen Kleur. Het Zeeuws Museum maakt samen met elf andere musea onderdeel uit van de eerste editie Musea Bekennen Kleur. Hierbij hebben deelnemende musea de handen ineen geslagen om vorm te geven aan een educatief programma rond de G8 Kindertop. Samen vinden we het belangrijk dat ook in de museale wereld wordt toegewerkt naar een inclusief beleid waarin een diversiteit aan verhalen en beelden vanuit de maatschappij terug te zien en te horen is.

Financieel

We zijn blij dat we het boekjaar hebben afgesloten met een licht positief resultaat. Dit mede dankzij de ontvangen steunbijdrage van de Provincie Zeeland vanwege de coronacrisis, bijdragen uit het Kickstart Cultuurfonds en van het Ministerie van OCenW en maatregelen die we zelf genomen hebben om kosten te besparen.

Vooruitblik

Inmiddels is het museum weer open. Het is heerlijk om te merken dat zoveel mensen weer zin hebben om dingen te ondernemen, ook in groepsverband. Er staat een mooi programma op poten voor activiteiten en tentoonstellingen in het museum en op locatie. Dat doen we niet alleen! Ook komend jaar willen we graag samen met, voor en door de mensen en organisaties om ons heen betekenis geven aan het erfgoed van Zeeland én bijdragen aan een veerkrachtige samenleving.

Marjan Ruiter
Directeur/Bestuurder
Zeeuws Museum

Maart 2022

Personeelsportret Marjan RuiterFoto Viorella Luciano