Het jaar 2020 was er een van onvoorstelbaarheden. Wie had ooit gedacht dat we met z’n allen verplicht thuis zouden moeten blijven? Hoe ondenkbaar dat culturele instellingen, kantoren, restaurants en sportscholen leeg zouden blijven en snelwegen er weer uit zouden zien als tijdens de autoloze zondagen in de jaren ’70 van de vorige eeuw... Het is ook een jaar van zorgen geweest; zorgen over onze geliefden, vrienden, collega’s en onze bezoekers. Hoe gaat het met hun fysieke en mentale gezondheid? Zorgen over geld en over onze banen. Toch ben ik optimistisch nu deze periode van quarantaine en sluiting bijna aan zijn eind lijkt gekomen. Optimistisch over de veerkracht van mensen, de zorg die we voor elkaar blijken te hebben en de waarde en grote betekenis die kunst en cultuur voor velen heeft.

Het jaar begon zo mooi. Namens de provincie Zeeland mocht het Zeeuws Museum een bijdrage aanvragen voor de Basis InfraStructuur van het rijk. Met veel energie heeft de hele organisatie meegewerkt om snel een aantrekkelijk en maatschappelijk relevant plan op te stellen. In de loop van het jaar horen we dat ons plan, waarin we bijdragen aan het bestrijden van eenzaamheid, gehonoreerd wordt! Maar op 13 maart 2020 kregen we met zijn allen het bericht dat Nederland op slot zou gaan en we ook het museum moesten sluiten om pas op 15 juni weer open te kunnen gaan. Dit volgens het strikte coronaprotocol voor musea dat heel wat voeten in aarde had.

Om mensen op veilige wijze (coronaproof) te kunnen ontvangen in het Zeeuws Museum, zijn ingrijpende aanpassingen noodzakelijk. In een historisch gebouw als de Abdij levert dit een bovengemiddeld aantal uitdagingen op. Dankzij een team collega’s vanuit de hele organisatie is met veel inventiviteit een aangepaste route gemaakt. Veilig, maar ook leuk en verrassend! Voor het eerst in jaren zijn de wenteltrappen in de torens toegankelijk voor bezoekers om het verplichte eenrichtingsverkeer mogelijk te maken. Helaas betekent dit wel dat bezoekers die moeite hebben met traplopen het museum niet kunnen bezoeken tijdens de reguliere openingstijden. Speciaal voor deze groep is daarom het museum een extra dagdeel opengesteld. Onderdeel van het verplichte museumprotocol is ook het vooraf online reserveren. Gelukkig zijn we dan al vergevorderd met plannen voor een online ticketing systeem, als onderdeel van onze digitale strategie, dat nu versneld wordt uitgevoerd.

Trots ben ik op alle collega’s (betaald en onbetaald) van het Zeeuws Museum. Ze hebben een ongelooflijke veerkracht getoond. Zo is binnen twee dagen na de aankondiging van sluiting geregeld dat alle medewerkers thuis kunnen werken. Om publiek te kunnen bereiken tijdens de sluiting worden nieuwe online programma’s gemaakt zoals ZM Tekenen (met hopelijk snel een variant in het museum). Met vereende krachten worden de technische uitdagingen aangepakt om met behulp van een robot mensen op afstand het museum te laten bezoeken. Vanuit alle delen van Nederland maar ook internationaal is hier interesse voor. Deze nieuwe initiatieven hebben ons laten zien dat we blijvend een rol van betekenis kunnen spelen in het leven van mensen die fysiek niet in staat zijn het museum te bezoeken.

Natuurlijk is er een keerzijde want al deze ingrijpende aanpassingen hebben, naast leven met de dreiging van COVID-19, enorme invloed op ieders leven. De veerkracht is groot, maar niet eindeloos. In de praktijk blijkt dat heel veel werk op afstand achter een scherm kan worden gedaan. Maar als mensen missen we onze collega's, het samenzijn, de werkplek, het contact met bezoekers. De vele actieve en betrokken vrijwilligers mogen niet in het museum werken als gevolg van sluiting en protocol. Door hun afwezigheid verdwijnt ook een deel van de dynamiek en de bijzondere ontmoetingen. Ook kunnen vrijwel geen bijeenkomsten voor Huis van Herinnering en Onvergetelijk plaatsvinden, een voelbaar gemis voor ons en onze gasten.

Dankzij steun van de Vrienden van het Zeeuws Museum zijn we in staat om ter vervanging van deze ontmoetingen in het museum deel te nemen aan een landelijk initiatief: de Belevenistafel. Deze techniek maakt het mogelijk voor bewoners van zorginstellingen om aan een digitale tafel topstukken uit onze collectie te bekijken. Met behulp van vragen en beeld- en geluidsfragmenten komen, net als tijdens deelname aan Huis van Herinnering en Onvergetelijk Zeeuws Museum, verhalen en herinneringen bij de deelnemers naar boven.

Als gevolg van de sluiting en door het invoeren van het protocol ontvangen we in 2020 veel minder bezoekers. Dat betekent ook minder inkomsten. Dankzij de keuze om minder tentoonstellingen te maken, andere bezuinigingen, steun van de Provincie Zeeland en van het Kickstart Cultuurfonds, zijn we er in geslaagd om met een klein positief saldo het jaar af te sluiten. We zijn heel blij dat we in 2020 geen gebruik hebben hoeven maken van onze weerstandsreserve.

Hoewel het museum voor publiek gesloten is, is het achter de schermen bijna overal business as usual. Nieuwe tentoonstellingen worden gerealiseerd voor de tweede helft van het jaar. Er is een aanvulling op de tentoonstelling Mannenpak gemaakt met een presentatie van de mesheften van Frans Dingemanse. In september openen we de tentoonstelling H.E.L - Jan de Prentenknipper. Deze tentoonstelling presenteert werk en leven van volkskunstenaar Jan Huijszoon, met een groot aantal bruiklenen van particulieren. De Dutch Design Week, dit keer volledig digitaal, levert een mooie presentatie van het onderzoek naar damast met textielontwerper en -onderzoeker Remi Veldhoven en modeontwerper Sjaak Hullekes als aanjagers.

Ondanks de pandemie is het bruikleenverkeer dit jaar omvangrijk geweest, met inkomende bruiklenen voor onze presentaties maar ook vele uitgaande bruiklenen voor de presentatie van Zeeuws erfgoed elders. Bijzonder hierbij is de bruikleen aan twee Franse musea van de installatie Musee d'Art Moderne, Departement des Aigles, Section Folklorique, Cabinet de Curiosites ( 1970) van beeldend kunstenaar Marcel Broodthaers. Nadat deze installatie in het Musee Centre Pompidou van Metz tentoongesteld is geweest, wordt deze opgesteld in het MUCEM in Marseille. Door corona kan dit museum de deuren echter niet openen. Voor de bruikleennemer en voor ons een grote teleurstelling.

Schenkingen en ook aankopen kunnen gelukkig eveneens worden gecontinueerd. Sinds 2017 wordt een Romeinse halsring of torque getoond in Dit is Zeeland. Deze torque is gevonden op een akker in de gemeente Veere en in 2020 hebben we deze bijzondere vondst aangekocht.

In maart 2020 is het netwerk Musea Bekennen Kleur opgericht. Het Zeeuws Museum is een van de dertien Nederlandse musea die zich samen willen inzetten aan een inclusieve en diverse (cultuur)wereld. Onderdeel van dit landelijke initiatief is ook een onderwijsprogramma voor leerlingen van groep 8 van het basisonderwijs. Om dit programma uit te testen in Zeeland wordt samengewerkt met basisschool Het Kompas. Als gevolg van de pandemie zal de uitvoering van het programma in 2021 plaatsvinden.

Op het moment van schrijven van deze Terugblik is duidelijk dat corona langer onder ons blijft dan verwacht én gehoopt. In 2020 hebben we laten zien dat we ondanks alles als team en museum uitermate veerkrachtig en flexibel zijn. Ook tijdens een jaar van lockdown, coronaprotocollen en tegenslagen hebben we succesvol gewerkt aan het realiseren van onze missie “verbinden van nieuwe generaties met het erfgoed van Zeeland”. We kijken dan ook met vertrouwen vooruit.

Marjan Ruiter
Directeur
21 mei 2021